Lozan Barış Antlaşması

Lozan Barış Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileri ile İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) ve Yugoslavya temsilcileri arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. Lozan Antlaşması'nın yazılması için düzenlenen Lozan Barış Konferansı sekiz ay sürmüştür. Konferans dönemi, TBMM Hükümetinin Türk halkı için kayıtsız şartsız bağımsızlık talebi nedeniyle uzun ve sert geçmiştir. Görüşmelerde Türkiye'yi İsmet Paşa temsil etmiştir.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında İtilaf Devletleri tarafından Osmanlı Hükümetine imzalatılan Sevr Antlaşması, Türk egemenliğini ciddi şekilde sınırlayan hükümler içeriyordu ve devleti neredeyse haritadan silmişti. Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde başlayan Milli Mücadele ile Türk milleti savaş meydanlarında önemli zaferler kazanarak hakkını ve bağımsızlığını savunmuş, Lozan Barış Antlaşması ile bunu siyasi ve hukuki alanda tescil ettirmiştir.

Türk milletinin mücadelesinin dünya kamuoyundaki kabulü birçok açıdan önemlidir. Lozan Barış Antlaşması ile öncelikle, Türkiye'nin bağımsız ve eşit bir devlet olarak dünya kamuoyu tarafından kabul görmesi sağlanmıştır. Lozan Antlaşması ile Misak-ı Milli hedeflerine büyük ölçüde ulaşılmıştır. Osmanlı Devleti tarafından Avrupa devletlerine verilen kapitülasyonlar, bu devletlerin elde ettikleri ayrıcalıkların yanı sıra, devletin ekonomisine ve iç işlerine karışmasına da izin veriyordu. Kapitülasyonlar konusu, Lozan Barış Konferansı boyunca tartışılmış ve sonunda tüm kapitülasyonların kaldırılması, Osmanlı Devleti'nden kalan borçların ise ödenmesi kararlaştırılmıştır. Bu açıdan bakıldığında, Lozan Barış Antlaşması'yla Türkiye ekonomik bağımsızlığını da kazanmıştır. Ayrıca, Lozan Barış Antlaşması, yüz yıllar süren Türk-Yunan çatışmalarını da sona erdirmiş ve iki ülke arasında bir denge kurulmasını sağlamıştır.

Birinci Dünya Savaşı sonunda galip gelen ülkeler tarafından, mağlup olan ülkelere dikte ettirilen yaptırımlar İkinci Dünya Savaşı'nın zeminini hazırlamıştır. Lozan Barış Antlaşması'nda, karşılıklı pazarlıklarla barışın güvencesini oluşturan bir düzenleme de yapılmıştır. Bu sebepten dolayı savaşı bitiren antlaşmalar içinde halen yürürlükte olan tek antlaşma Lozan Barış Antlaşması'dır. Bunun nedeni, Türkiye Cumhuriyeti'nin barıştan yana bir tutum gözetmesi ve Atatürk'ün belirlediği 'Yurtta Sulh, Cihanda Sulh' ilkesine sadık kalarak Lozan Barış Antlaşması'nın hükümlerini uygulamasının rolü büyüktür.

Türkiye Cumhuriyeti'nin temel nitelikleri, Lozan Barış Antlaşması'nda da yer almıştır. Buna göre, ülkesi ve ulusuyla bölünmez bir bütün oluşturan Türkiye Cumhuriyeti'nde yaşayan ve vatandaşlık bağıyla bağlı olan herkes eşit hak ve özgürlüklere sahiptir. Lozan Barış Antlaşması ile Türkiye'de yaşayan Hristiyan ve Musevi azınlıkların mal, mülk ve ibadet hakları da güvence altına alınmıştır.

Lozan Barış Antlaşması ile ayrıca Türkiye ve Yunanistan arasında bir nüfus mübadelesi yapılmasına da karar verilmiştir. Buna bağlı olarak 1924 yılında bir milyon Rum Türkiye'den Yunanistan'a geçerken, beş yüz bin Türk de Yunanistan'dan Türkiye'ye geçmiştir.

Lozan Barış Antlaşması'nda çözüme kavuşturulamayan tek konu Musul Meselesidir. Bu yüzden Irak sınırı çizilememiştir. Ayrıca Boğazlar Komisyonu da milli egemenliğimizi sınırlayan bir unsur olmuştur.